یکصد و هشتمین سوره قرآن کریم است که مکی و ۳ آیه دارد.
مفسران قرآن کریم گفته اند: این سوره در شأن و منزلت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها نازل شده است.
/پاورقی ۱٫ بحارالانوار، ج ۸، ص ۱۶٫/
روزی پیامبر صلی الله علیه واله و سلم را دیدند که در حال تبسم بود پرسیدند: ای رسول خدا چه چیزی موجب خنده شما شده است؟ فرمود: سوره ای بر من نازل شده است و بعد سوره کوث را قرائت نمودند و گفتند: آیا می دانید کوثر چیست؟ گفتند خدا و رسولش آگاه ترند. پیامبر فرمود: کوثر نهری در بهشت است که خداوند با ان مرا به خیر کثیری وعده داده است و آن حوض من است که امتم در کنار آن بر من وارد می شوند.
/پاورقی ۲٫ منتخب الکلام فی تفسیر الاحلام،ج ۱، ص ۷۴٫/
در فضیلت این سوره از رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله وسلم روایت شده است: هر کس سوره کوثر را تلاوت نماید خداوند از آب نهرهای بهشت به او می نوشاند و اجر و پاداش او به اندازه تمامی قربانی های روز عید قربان است.
/پاورقی ۳٫ جامع الاحادیث الشیعه، ج ۱۵، ص ۱۳۱٫/
از امام صادق علیه السلام نیز نقل شده است: هر کس در نمازهای واجب یا مستحب خود سوره کوثر را قرائت نماید خداوند از آب حوض کوثر به او بنوشاند و کنار درخت طوبی همجوار رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم خواهد شد.
/پاورقی ۴٫ ثواب الاعمال، ص ۱۲۶٫/

ختم سوره کوثر

برای غنا و توانگری
روز چهارشنبه ۴۰ مرتبه سوره کوثر را به نیت ثروت و توانگری بخواند.
/پاورقی ۸٫ درمان با قران، ص ۱۶۷٫/

آثار و برکات تلاوت سوره کوثر

۱٫ دیدن رسول خدا صلی الله علیه و اله در خواب
از رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم روایت شده: هر کس سوره کوثر را در شب جمعه ۱۰۰مرتبه تلاوت نماید رسول خدا را درخواب خواهد دید.
/پاورقی ۵٫ منتخب الکلام فی تفسیر الاحلام، ج ۱، ص ۷۴٫/
به همین مضمون از امام صادق علیه السلام نیز نقل شده استک هر کس سوره کوثر را در شب جمعه پس از نمازی که در نیمه شب می خواند صد مرتبه بخواند به اذن خدا رسولش را در خواب خواهد دید.
/پاورقی ۶٫ روض الجنان و روح الجنان، ج ۲۰، ص ۴۲۱٫/
۲٫ برای دور کردن افراد از خود
اگر بخواهی کسی را از خود دور کنی ۹ مرتبه سوره کوثر را بخوان و به جانب او بدم به اختیار خود راه کج می کند و می رود.
/پاورقی ۷٫ تعطیرالانام فی تعبیرالمنام، ج ۱، ص ۳۵۳٫/

شأن نزول و محتوای سوره کوثر

مشهور این است، این سوره در – مکّه – نازل شده است، ولی بعضی احتمال – مدنی – بودن آن را داده اند.
این احتمال نیز داده شده است: این سوره دو بار نازل شده، یک بار در – مکّه – و بار دیگر در – مدینه -، ولی روایاتی که در شأن نزول این سوره وارد شده، قول مشهور را که این سوره – مکّی – است، تأیید می کند.
در شأن نزول این سوره، می خوانیم: – عاص بن وائل – که از سران مشرکان بود، پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله را به هنگام خارج شدن از مسجد الحرام ملاقات کرد، و مدتی با حضرت گفتگو نمود، گروهی از سران – قریش – در مسجد نشسته بودند، این منظره را از دور مشاهده کردند.
هنگامی که – عاص بن وائل – وارد مسجد شد، به او گفتند: با که صحبت می کردی؟ گفت: با این مرد – ابتر -!.
این تعبیر را به خاطر این انتخاب کرد، که – عبداللّه – پسر پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله از دنیا رفته بود، و عرب کسی را که پسر نداشت – ابتر – (یعنی بلا عقب) می نامید، و لذا – قریش – این نام را بعد از فوت پسر پیغمبر برای حضرت انتخاب کرده بود (سوره فوق نازل شد و پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله را به نعمت های بسیار و کوثر بشارت داد، و دشمنان او را ابتر خواند).
توضیح این که: پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله دو فرزند پسر از بانوی اسلام – خدیجه – داشت: یکی – قاسم – و دیگری – طاهر – که او را – عبداللّه – نیز می نامیدند، و هر دو در – مکّه – از دنیا رفتند، و پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فاقد فرزند پسر شد، این موضوع زبان بدخواهان – قریش – را گشود، و کلمه – ابتر – را برای حضرتش انتخاب کردند.
آنها طبق سنت خود، برای فرزند پسر اهمیت فوق العاده ای قائل بودند، او را تداوم بخش برنامه های پدر می شمردند، بعد از این ماجرا، آنها فکر می کردند با رحلت پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله برنامه های او به خاطر نداشتن فرزند ذکور، تعطیل خواهد شد و خوشحال بودند.
قرآن مجید نازل شد و به طرز اعجاز آمیزی در این سوره، به آنها پاسخ گفت، و خبر داد: دشمنان او ابتر خواهند بود، و برنامه اسلام و قرآن هرگز قطع نخواهد شد، بشارتی که در این سوره داده شده از یکسو، ضربه ای بود بر امیدهای دشمنان اسلام، و از سوی دیگر، تسلّی خاطری بود به رسول اللّه صلی الله علیه و آله که بعد از شنیدن این لقب زشت و توطئه دشمنان، قلب پاکش غمگین و مکدر شده بود.
/پاورقی ۱٫ تفسیر نمونه، جلد ۲۷، صفحه ۳۹۵٫/

داستان سوره کوثر

بحث روایتی
در الدر المنثور است که بخاری ابن جریر و حاکم از طریق ابی بشر از سعید بن جبیر از ابن عباس روایت کرده اند که گفت: کوثر آن خیری است که خدای تعالی به رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم داد. ابو بشر می گوید: به سعید بن جبیر گفتم جمعی از مردم معتقدند که کوثر نام نهری در بهشت است. سعید گفت نهری هم که در بهشت است یکی از خیرهایی است که خدای تعالی به آن جناب ارزانی داشته.
روایاتی درباره اینکه مراد از (نحر) در (فصلّ لربّک و انحر) بلند کردن دستها در موقع ادا تکبیر است
و در همان کتاب آمده که ابن ابی حاتم، حاکم، ابن مردویه، و بیهقی در کتاب سنن خود، از علی بن ابی طالب روایت کرده اند که فرموده وقتی این سوره بر رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم نازل شد، از جبرئیل پرسید: این (نحیره) که خدای عزوجل مرا بدان مامور فرموده چیست؟ گفت: منظور نحیره نیست، بلکه خدای تعالی مامورت کرده وقتی می خواهی احرام نماز ببندی دستهایت را بلند کنی، هم در تکبیره الاحرام و هم در هنگام رکوع رفتن و هم در موقع سر از رکوع برداشتن، که این نماز ما و نماز فرشتگانی است که در هفت آسمان هستند، و برای هر چیزی زینتی است، و زینت نماز دست بلند کردن در هر تکبیر است.
و رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم فرمود: دست بلند کردن یکی از مظاهر استکانت و التماس است که خدای تعالی (در مذمت کفار) فرموده: (فما استکانوا لربهم و ما یتضرعون – برای پروردگار خود نه استکانت دارند و نه تضرع و زاری).
مؤلف: این روایت را صاحب مجمع البیان از مقاتل از اصبغ بن نباته از آن جناب نقل کرده، سپس گفته ثعلبی و واحدی این روایت را در تفسیرهای خود آورده اند. و نیز گفته همه عترت طاهره از آن جناب نقل کرده اند، که معنای نحر بلند نمودن دو دست تا محاذی گودی زیر گلو در هنگام نماز است.
و نیز در الدر المنثور است که ابن جریر از ابی جعفر روایت کرده که در ذیل آیه (فصل لربک) گفته است: یعنی نماز بخوان، و در معنای کلمه (وانحر) گفته: یعنی دستها را در آغاز نماز و هنگام گفتن تکبیر افتتاح، بلند کن.
و نیز در همان کتاب است که ابن مردویه از ابن عباس روایت کرده که در تفسیر آیه (فصل لربک و انحر) گفته: خدای تعالی به رسول گرامیش وحی فرستاد که وقتی تکبیر اول نماز را می گویی دستها را تا برابر نحرت – گودی زیر گلویت – بلند کن، این است معنای نحر.
و در مجمع البیان در ذیل آیه از عمر بن یزید روایت کرده که گفت: من از امام صادق علیه السلام شنیدم که در تفسیر آیه (فصل لربک و انحر) می فرمود: این نحر عبارت است از بلند کردن دستهایت تا برابر صورت.
مؤلف: آنگاه می گوید: عبد اللّه بن سنان هم مثل این حدیث را از آن جناب نقل کرده، و نیز قریب به آن را جمیل از آن جناب روایت کرده است